Giới thiệu

  Đau thần kinh tọa (tọa có nghĩa là ngồi, là dây thần kinh đi qua ụ ngồi) là một bệnh rất phổ biến, thường gặp nhiều nhất là do thoát vị đĩa đệm.Gặp nhiều ở những người lao động chân tay, lao động nặng. Độ tuổi mắc bệnh thường gặp là từ 25-45, Tỉ lệ mắc bệnh ở nam và nữ tương đương nhau.


ĐAU THẦN KINH TỌA 

 
 
 
 
     1. Nguyên nhân
     Nguyên nhân chính của đau thần kinh tọa là do thoát vị đĩa đệm vùng cột sống thắt lưng. Đĩa đệm nằm ở khe giữa hai đốt sống, có lớp vỏ sợi bọc nhân nhày ở trung tâm. Nhờ tính đàn hồi, đĩa đệm làm nhiệm vụ như 1 giảm sóc, bảo vệ cột sống khỏi bị chấn thương (ngã dồn cột sống, khiêng vác nặng...).
     Ở những người trên 30 tuổi, đĩa đệm thường không còn mềm mại, nhân nhày có thể bị khô, vòng sụn bên ngoài xơ hóa và có thể rách. Trên cơ sở đó nếu có một lực tác động mạnh vào cột sống (chấn thương, gắng sức,...), nhất là sau động tác cúi xuống nâng vật nặng, nhân nhày có thể qua chỗ sơ hóa của đĩa đệm thoát vị ra ngoài chui vào ống sống gây chèn ép rễ TK vùng cột sống thắt lưng gây đau thần kinh tọa hoặc do các dị dạng bẩm sinh (quá phát mỏm ngang, gai đôi hay quá phát mỏm ngang các đốt sống thắt lưng cuối hay đốt sống cùng đầu tiên) hay thứ phát vùng cột sống thắt lưng (thoái hóa cột sống thắt lưng, u, viêm cột sống dính khớp, ... viêm đốt sống do nhiễm khuẩn...).
     Ngoài ra yếu tố tâm lý hay làm việc trong tư thế xấu, gò bó, rung sóc, chấn thương, mang vác nặng ở tư thế sai là yếu tố thuận lợi thúc đẩy xuất hiện và tái phát của bệnh.
     Một số nghề nghiệp có tư thế làm việc gò bó, phải mang vác và lao động nặng hoặc vượt quá ngưỡng sinh lý như: CN bốc vác, CN mỏ, nghệ sĩ xiếc, bale, cử tạ... Nói chung, với các BN làm nghề chân tay nặng nhọc hoặc hoạt động thể thao sẽ dễ xuất hiện và tái phát bệnh hơn.
     2.Biểu hiện thế nào?
     Đau dưới nhiều kiểu khác nhau
     Đa số ĐTKT khởi phát từ từ. Các bệnh nhân hầu hết đã có một hay nhiều đợt đau thắt lưng trước đó. Đau là triệu chứng nổi bật, khởi đầu là đau thắt lưng vài giờ hoặc vài ngày sau đau tiếp tục tǎng lên và lan xuống mông, mặt sau đùi, kheo vàmặt ngoài cẳng chân (thoat vi l5) hoạc sau bắp chân (thoat vi S1) xuống đến bàn chân theo đường đi của dây thần kinh tọa.
     Có khi đau âm ỉ nhưng thường đau dữ dội, đau tǎng khi ho, hắt ơi, cúi. Đau tǎng về đêm, giảm khi nằm yên trên giường cứng, gối co lại. Có cảm giác kiến bỏ, tê cóng hoặc như kim châm tương ứng với vùng đau. Đau tới mức người bệnh phải vẹo về một bên để chống đau, cơ cạnh cột sống co cứng.
Tùy theo rễ thần kinh bị tổn thương, bệnh nhân có thể không đứng được bằng gót hay mũi chân. Dần dần nếu nặng không được điều trị se xuất hiện teo cơ đùi, mông, cẳng chân bên tổn thương.
     Khi bệnh nặng
Khi bệnh nặng người bệnh thấy chân tê bì, mất cảm giác không kiểm soát được tiểu tiện. Có trường hợp đau dữ dội khiến người bệnh phải nằm về phía đỡ đau và không thể động đậy.
     3. Chẩn đoán  
     - Dựa vào triệu chứng đau theo rễ
     - Dựa vao Cận lâm sàng: X-quang qui ước, CT-Scanner hoặc MRI cột sống thắt lưng, phát hiện hình ảnh thoái hóa đốt sống, gù vẹo bất thường cột sống thắt lưng hoặc thoát vị đĩa đệm
     4. Điều trị
     Điều trị bằng đông y mang lại hiệu quả rất tốt
     Đông y Trong điều trị bệnh ĐTKT cho kết quả khá tốt. Có thể dùng các biện pháp như: bài thuốc đông y , châm cứu, kéo giãn cột sống thắt lưng, xoa bóp ấn huyệt, thủy châm, chườm nóng, chiếu tia hồng ngoại,sóng ngắn, từ trường, điện phan dẫn thuốc lên vùng cột sống thắt lưng nhằm giảm đau và giảm co cứng cơ...
     Tây y
     Bao gồm các thuốc chống viêm không steroid (voltarel, tilcotil, mobic...), các thuốc giảm đau (paracetamol, efferal-gan codein, di-antalvic), thuốc giãn cơ (mydocalm, decontractyl, myonal...), tiêm ngoài màng cứng bằng hydrocortison.
Trường hợp nặng có thể dùng đến ngoại khoa mổ phẫu thuật đĩa đệm
     5. Chế độ nghỉ ngơi
     Điều đầu tiên đối với bệnh nhân là nghỉ ngơi và bất động khi đau nhiều, giường nằm cần phẳng và cứng. Để đỡ đau có thể nằm co chân lại hay nằm sấp. Khi có nguy cơ lún và di lệch cột sống (lao, viêm, ung thư...) các bác sĩ sẽ cố định bằng bột, đai nẹp, yếm, áo chỉnh hình thắt lưng. Chỉ sau khi bệnh đã ổn định, người bệnh mới được dần dần vận động lại. Để tránh tải trọng quá mức lên cột sống bệnh nhân có thể đeo đai lưng.
     6.Phòng bệnh
     Chế độ ăn uống sinh hoạt
     Trong phòng bệnh ĐTKT Bảo đảm tư thế đúng khi đứng, ngồi, mang vác hay nhấc vật nặng. Người luôn đứng ở thế thẳng, không rũ vai, gù lưng, tránh khom lưng khi ngồi đọc và viết lâu, tránh tư thế ngồi vắt chân chữ ngũ. nên ngồi gần bàn viết, ghế ngồi không quá cao hoặc bàn viết không quá thấp.Nếu phải ngồi lâu nên thường xuyên đứng lên và làm các động tác thể dục giữa giờ . Khi mang vác vật nặng, hãy để cho sức nặng của vật chia đều cả hai bên cơ thể. Không bao giờ mang vật nặng ở một bên. Tránh mang nặng trong thời gian dài. Khi muốn nhấc một vật nặng lên nên co đùi, gập gối, đôi chân gập lại vừa phải nhưng vẫn giữ lưng thẳng. Nên đứng lên bằng cách thẳng hai chân. Không nên giữ thẳng hai chân và cúi cong người xuống khi nhấc vật nặng. Có chế độ ǎn uống sinh hoạt hợp lý, cần bỏ rượu, thuốc lá, giảm cân với những người béo phì, tránh những cǎng thẳng quá mức về tâm lý. Không nên nằm đệm quá dầy và mềm..
     Tập thể dục
Tập thể dục thường xuyên, không quá sức, áp dụng các bài tập tǎng cường sự dẻo dai, khỏe mạnh của các khối cơ cạnh cột sống và cơ bụng. Có thể đi bộ trên nền phẳng, bơi, đạp xe. Tránh tuyệt đối các động tác thể thao hoặc vận động quá mức như golf, bóng chuyền, tennis, vác balô nặng...... Cần cải thiện điều kiện làm việc, hạn chế các sang chấn về tinh thần, chấn thương do lao động.
                                          

 ( Bệnh viện PHCN sưu tầm)